Wiel van Bassa
De Wiel van Bassa (ook bekend als Schoonrewoerdse Wiel of Kruithofwiel) is een kolk van 13 hectare groot en daarmee het grootste doorbraakwiel van Nederland. Het ligt aan de westzijde van de Diefdijk, op ongeveer een kilometer ten oosten van Schoonrewoerd. De Wiel is ontstaan in 1573 bij een dijkdoorbraak van de Diefdijk. De dijk kruiste ter plaatse de zandige stroomrug van een fossiele rivier waardoor dit eeuwenlang een zwakke plek was. De wiel is op een aantal plaatsen tot circa acht meter diep. Kwelwater zorgt er voor dat een flink deel van de waterinhoud van de Wiel wordt ververst. Zwemmers in de Wiel merken dat ze koude stromingen in het water voelen. Door de fosfaten die opgeslagen liggen in de dikke sliblaag op de bodem van de Wiel, kan zich met name in de zomer blauwalg ontwikkelen.
Beschermd natuurgebied
De Wiel van Bassa heeft de officiële status van ‘beschermd’ natuurgebied en recent kwam daar de vermelding op de werelderfgoedlijst van UNESCO bij, omdat de aangrenzende forten van de Hollandse Waterlinie daarop zijn bijgeschreven. De Diefdijk is een zogenaamde slapersdijk, die er voor moet zorgen dat bij overstroming het water uit de Betuwe het gebied achter de Diefdijk niet binnen stroomt.
Flora en fauna
De omliggende polders hebben in de loop der jaren diverse peilverlagingen ondergaan. Dat is van grote invloed geweest op de flora en fauna rondom de Wiel. De rietkragen die de oever omzoomden, verminderden en daardoor vertrok bijvoorbeeld de grote en de kleine Karekiet uit dit gebied. In de doelstellingen van de Stichting Heerlijkheid Vijfheerenlanden is ook opgenomen dat het gebied rondom de Wiel weer meer biodiversiteit gaat vertonen. Nu er niet meer gespoten wordt en er beter bodembeheer wordt gedaan, is de verwachting dat weer meer van de oorspronkelijke begroeiing en wellicht ook verdwenen ‘bewoners’ terug komen in dit unieke stuk natuur. Op dit moment komen er zo’n 32 vogelsoorten (broedend) voor rondom de Wiel en zijn er voor de kenners 141 plantensoorten te vinden.
Boerenerven
Rondom de Wiel van Bassa ligt zandige grond waarop hoogstam boomgaarden, hooilanden en een aantal boerenerven zijn ontstaan.
Eén van die boerenerven is Hoeve de Kruithof en het Dordtse Huis. Hoeve de Kruithof is het zenuwcentrum van de stichting Heerlijkheid Vijfheerenlanden als het gaat om de oogst, de koeling van het fruit en het transport naar de versapper en verstroper.
Het direct ernaast gelegen Dordtse huis kwam in 1859 in eigendom van het Dijkcollege van de Alblasserwaard. Wanneer er gevaar van dijkdoorbraak dreigde, verzamelden de leden van het dijkcollege zich in het Dordtse huis om de dijken van daaruit te bewaken. Tot 1967 functioneerde het Dordtse huis als magazijn en dijkwachtershuis. Beide ‘erven’ zijn in de loop van de tijd aangekocht door het Zuid-Hollands Landschap. Hoeve de Kruithof in 1955 en het Dordtse huis in 1969.
Wil je meer weten over de historie van de Wiel van Bassa en o.a. prachtige zwart/wit foto’s kijk dan op: https://beeldarchief.zuid-holland.nl/. Gebruik de zoekwoordem Kruithof of Schoonrewoerdse wiel
Natuurwandeling Wiel van Bassa
Beleef de Wiel van dichtbij
Luisteren naar de rietzanger en de kleine karakiet. Droom weg op het bankje bij het moeras aan de oever van de Wiel van Bassa, waar dotter, kattenstaart, ratelaar en koekoeksbloemen bloeien langs de brede rietkraag en kijk naar de ijsvogel die een visje probeert te vangen. Je kunt het allemaal beleven als je samen met Bas Middelkoop, inwoner van Schoonrewoerd meewandelt op zijn rondje rond de Wiel van Bassa.
Schilderachtige route
Download hier de natuurroute, die Bas heeft samengesteld en die hij heeft voorzien van een groot aantal kunstwerkjes over de unieke natuur rondom de Wiel van Bassa, die hij heeft geschilderd. Kom na de wandeling tot rust op het terras van Café de Zwaan aan de Dorpsstraat en bestel een koel Vijfheerenlanden biertje. Voor onderweg neem een lunchpakketje mee: boterhammen met Appel & Perenstroop van de Heerlijkheid Vijfheerenlanden. Dit is lokaal genieten, het ultieme vakantiemoment dichtbij huis, het gehele jaar door.